Autobiografisch schrijven

Ik had nooit gedacht autobiografisch te gaan schrijven. Mijn eerdere romans waren volledig fictief. (Al kun je je natuurlijk afvragen of een roman ooit volledig fictief is, het echte leven sijpelt toch wel de pagina’s op). Maar er gebeurde iets in mijn leven dat mij aan het schrijven zette. Interessant, dacht ik in eerste instantie, misschien moet dit gewoon even uit mijn systeem en kan ik me daarna weer gaan richten op het schrijven van een nieuwe roman. Ik bekommerde me dus niet zozeer om het maken van mooie zinnen, maar schreef gewoon.

Algauw veranderde dit. Ik merkte dat ik wel degelijk een boek aan het schrijven was. Ik sloeg aan het uitleggen, wilde dingen begrijpelijk maken voor een lezer. Beroepsdeformatie, maakte ik mezelf wijs. Er zouden geen lezers zijn, ik schreef dit verhaal alleen maar op voor mezelf.

Maar nee, na een poosje moest ik toch echt toegeven dat dit niet alleen voor mezelf was. Ik was een verhaal aan het schrijven dat ik met lezers wilde delen.

Vervolgens ging vrijwel al mijn energie op aan het ontkennen van het bestaan van diezelfde lezers. Want als je gaat nadenken over lezers, bekenden die zichzelf misschien in jouw woorden herkennen (al dan niet terecht overigens), als je je gaat afvragen wat ze van jou als schrijver van deze woorden zullen vinden, geloof me: dan komt er geen oprecht woord meer op papier. Je tekst wordt lauw, betekenisloos. Kortom, niet in het minst boeiend.

Ik deed dit alles vrijwel in stilte. Mijn man wist wat ik schreef, verder lange tijd niemand. Op een dag concludeerde ik dat er een eerste versie op papier stond. Ik stuurde het manuscript naar mijn redacteur, maar vertelde niets over het autobiografische aspect. Ik wilde namelijk dat ze het verhaal goed vond, dat ze hierover kon oordelen zonder eventuele emotionele ballast.

Flash forward: Wat wij verzwijgen ligt in de winkels. Mensen lezen het, vinden er iets van. Doodeng is dat. Maar tegelijk ook zo waardevol.

Wil jij ook je eigen verhaal vertellen, maar vind je dit eng? Bedenk vooral dat jij zelf degene bent die het verhaal vertelt. Jij bepaalt. En wanneer je je verhaal een autobiografische roman noemt (of: autofictie) mag je naar hartenlust dingen veranderen, weglaten, toevoegen. Het is immers geen non-fictie. Dit stelt je in staat om jezelf en/of anderen in bescherming te nemen, maar let wel: alleen als jij daarvoor kiest.

Tips autobiografisch schrijven

Tot slot geef ik je graag enkele tips voor autobiografisch schrijven:

1. Begin met kleine stappen: Schrijf korte stukjes of dagboekaantekeningen om te wennen aan het onder woorden brengen van je verhaal. (Misschien doe je dit al jaren, dan mag je deze stap natuurlijk overslaan.)
2. Wees eerlijk en authentiek: Schrijf vanuit je hart en wees niet bang om jezelf te laten zien. Het maakt je verhaal krachtiger. (En ja, het kan zeker helpen om jezelf tijdens het schrijven wijs te maken dat niemand het gaat lezen.)
3. Respecteer grenzen: Wees je bewust van de grenzen van anderen en respecteer hun privacy wanneer je hun verhaal deelt. Maar bedenk ook dat jij jouw eigen verhaal mág vertellen. Waar de privacy van anderen het vertellen van jouw verhaal in de weg zit, maak dan een keuze waar jij zelf achter staat.
4. Gebruik schrijftechnieken: Experimenteer met verschillende schrijftechnieken zoals stream-of-consciousness, dialogen of flashbacks om je verhaal interessanter te maken. Denk na over verteltijd, vertelde tijd, perspectief, etc. De technieken voor het schrijven van een roman zijn hier net zo goed van toepassing.
5. Wees geduldig en mild voor jezelf: Schrijven is een proces en het kost tijd om je stem te vinden en je verhaal te vertellen. Zeker wanneer je wilt schrijven over iets dat in jouw leven is gebeurd en dat voor jou een grote emotionele lading heeft.
6. Sta open voor feedback: (Opbouwende) kritiek ontvangen op je werk is altijd kwetsbaar. Maar wanneer je autobiografisch schrijft, kan het voelen alsof je kritiek krijgt op jezelf, op wie jij bent en wat jij hebt meegemaakt. Hoewel dit heel lastig kan zijn, is feedback een onmisbaar onderdeel in het proces van het schrijven van een boek. Probeer hiervoor dus open te blijven staan. Door zelf heel kritisch te bepalen aan wie je feedback vraagt, kun je hierin de regie nemen. Wanneer je iemand van buiten jouw vrienden- en familiekring kiest (bijvoorbeeld in de vorm van een professionele manuscriptanalyse), is het makkelijker het commentaar op jouw manuscript te scheiden van jouzelf.